Zdania okolicznikowe czasu, czyli Temporalsätze, to kluczowy element niemieckiej gramatyki. Pozwalają precyzyjnie określić, kiedy dzieje się dana czynność. Wyjaśniamy ich budowę i zastosowanie spójników.
Czym są zdania okolicznikowe czasu (Temporalsätze)?
Zdanie okolicznikowe czasu to typ zdania podrzędnego. Opisuje ono, kiedy coś się wydarzyło. Odpowiada na pytania związane z czasem. Pytamy: wann? (kiedy?), seit wann? (od kiedy?), bis wann? (do kiedy?), wie lange? (jak długo?). Zdania okolicznikowe czasu zastępują okolicznik czasu. Stanowią ważną część złożonych zdań.
Spójniki wprowadzające zdania okolicznikowe czasu
Zdania okolicznikowe czasu są zdaniami pobocznymi. Wprowadza je specjalny spójnik. Spójników do budowy takich zdań jest kilka. Najważniejsze to: als, wenn, während, seitdem, nachdem, bevor, bis, sooft, sobald, solange.
Każdy spójnik ma swoje specyficzne zastosowanie. Zależy ono od tego, czy czynność jest jednorazowa, powtarzalna, czy równoczesna. Zależy też od kolejności wydarzeń.
Spójnik „als” – jednorazowe wydarzenia w przeszłości
Spójnika „als” używamy, gdy coś zdarzyło się w przeszłości. Stosujemy go tylko dla czynności jednorazowej. Wydarzenie miało miejsce tylko raz w określonym punkcie w przeszłości. Pamiętaj o szyku zdania podrzędnego. Orzeczenie stoi na końcu zdania.
Przykłady użycia spójnika „als”:
- Gdy 5 lat temu byłam na urlopie, poznałam mojego przyjaciela. (Als ich vor 5 Jahren im Urlaub war, lernte ich meinen Freund kennen.)
- Gdy miałem 16 lat, pojechałem pierwszy raz do Anglii. (Als ich 16 war, reiste ich zum ersten Mal nach England.)
- Gdy byłem dzieckiem, dużo bawiłem się na dworze. (Als ich ein Kind war, spielte ich viel draußen.)
Als ich ein Kind war, spielte ich viel draußen.
Spójnik „wenn” – czynności powtarzalne we wszystkich czasach
Spójnika „wenn” użyjesz nie tylko w przeszłości. Stosujemy go we wszystkich czasach. Warunkiem jest, że coś zdarza się lub zdarzyło wielokrotnie. Używamy go dla czynności powtarzających się. Może też wyrażać warunek.
Przykłady użycia spójnika „wenn”:
- Gdy dzwoni telefon, przerywam pracę. (Wenn das Telefon klingelt, unterbreche ich die Arbeit.)
- Gdy byłem mały, często chorowałem. (Wenn ich klein war, war ich oft krank.)
- Gdy będzie jutro ładnie, pójdziemy na spacer. (Wenn es morgen schön ist, gehen wir spazieren.)
Ich rufe dich an, wenn ich zu Hause bin.
Wenn es morgen schön ist, gehen wir spazieren.
Wir fahren in den Urlaub, wenn wir genug Geld haben.
Spójnik „nachdem” – zasada następstwa czasów
Spójnik „nachdem” odpowiada na pytanie 'kiedy?’. Wprowadza zdanie określające czynność wcześniejszą. Wymaga użycia odpowiedniego czasu w zdaniu. Należy przestrzegać zasady następstwa czasów. Czynność w zdaniu z „nachdem” musi być zakończona przed czynnością w zdaniu głównym.
Jeśli w zdaniu głównym jest Präsens lub Futur I, w zdaniu z „nachdem” użyj Perfekt lub Präteritum. Jeśli w zdaniu głównym jest Präteritum lub Perfekt, w zdaniu z „nachdem” użyj Plusquamperfekt.
Przykłady użycia spójnika „nachdem”:
- Po tym jak skończyłam pracę, zrobiłam sobie kawę. (Nachdem ich meine Arbeit beendet hatte, machte ich mir einen Kaffee.)
- Pójdę spać, po tym jak odrobię lekcje. (Ich gehe ins Bett, nachdem ich meine Hausaufgaben gemacht habe.)
Ich gehe ins Bett, nachdem ich meine Hausaufgaben gemacht habe.
Spójnik „während” – czynności równoczesne
Spójnik „während” wyraża dwie czynności. Dzieją się one w tym samym czasie. Odpowiada polskiemu „podczas gdy”.
Przykłady użycia spójnika „während”:
- Podczas gdy ja oglądam telewizję, mój brat czyta książkę. (Während ich fernsehe, liest mein Bruder ein Buch.)
- Podczas gdy my byliśmy w kinie, nasi przyjaciele poszli do teatru. (Während wir im Kino waren, gingen unsere Freunde ins Theater.)
Nasi przyjaciele poszli do teatru, podczas gdy my byliśmy w kinie.
Podczas gdy my byliśmy w kinie, nasi przyjaciele poszli do teatru.
Während ich fernsehe, liest mein Bruder ein Buch.
Spójniki „bevor” i „ehe” – czynność późniejsza
Spójniki „bevor” i „ehe” wyrażają czynność późniejszą. Czynność w zdaniu podrzędnym dzieje się później niż czynność w zdaniu głównym. Oznaczają „zanim”.
Przykład użycia spójnika „bevor”:
- Zanim przyjechał do Niemiec, uczył się niemieckiego. (Bevor er nach Deutschland kam, lernte er Deutsch.)
- Kupię jeszcze coś, zanim wrócę do domu. (Ich kaufe noch ein, bevor ich nach Hause komme.)
Ich kaufe noch ein, bevor ich nach Hause komme.
Bevor er nach Deutschland kam, lernte er Deutsch.
Spójniki „seitdem” i „seit” – od kiedy
Spójniki „seitdem” i „seit” oznaczają „od kiedy”. Wyrażają przeważnie czynności równoczesne. Opisują stan lub czynność trwającą od pewnego momentu w przeszłości.
Przykłady użycia spójnika „seitdem”:
- Odkąd go znam, uczy się angielskiego. (Seitdem ich ihn kenne, lernt er Englisch.)
- Odkąd mieszka w Warszawie, pracuje w Siemensie. (Seitdem er in Warschau wohnt, arbeitet er bei Siemens.)
- Odkąd został lekarzem, bardzo dużo pracuje. (Seitdem er Arzt geworden ist, arbeitet er sehr viel.)
Odkąd go znam, uczy się angielskiego.
Odkąd mieszka w Warszawie, pracuje w Siemensie.
Odkąd został lekarzem, bardzo dużo pracuje.
Seitdem er einen Autounfall gehabt hat, ist er im Krankenhaus.
„Od kiedy cię znam, jestem szczęśliwszy.”
Spójniki „bis”, „sobald”, „solange”, „sooft”
Te spójniki również wprowadzają zdania okolicznikowe czasu. „Bis” oznacza „aż, dopóki”. „Sobald” znaczy „jak tylko”. „Solange” to „jak długo, dopóki”. „Sooft” oznacza „tak często jak”.
W zdaniach z tymi spójnikami czasy w zdaniach głównych i pobocznych mogą być różne. Mogą być takie same.
Przykłady użycia tych spójników:
- Jak długo jesteś na urlopie, nie musisz pracować. (Solange du im Urlaub bist, musst du nicht arbeiten.)
- Jak tylko przyjedzie, dam ci znać. (Sobald er ankommt, gebe ich dir Bescheid.)
- Pozdrawia mnie, tak często jak mnie widzi. (Sie grüßt mich, sooft sie mich sieht.)
- Zostań tu, dopóki nie odpowiesz na moje pytania. (Bleib hier, bis du meine Fragen beantwortest.)
Jak długo (dopóki) jesteś na urlopie, to nie musisz pracować.
Sie grüßt mich, sooft sie mich sieht.
Szyk zdania w zdaniach okolicznikowych czasu
Zdania okolicznikowe czasu są zdaniami pobocznymi. W języku niemieckim zdania podrzędne mają specyficzny szyk. Orzeczenie w zdaniu pobocznym występuje na końcu zdania. Zmienia się szyk zdania. Orzeczenie z zdania głównego przesuwa się. Staje na końcu zdania głównego, jeśli zdanie podrzędne jest na początku.
Poprawnie zbudowane zdanie to podstawa komunikacji. Kolejność słów w zdaniu niemieckim jest bardzo ważna. Czasownik w zdaniu niemieckim często zajmuje drugą pozycję. W zdaniu podrzędnym ta zasada się zmienia.
Struktura i szyk wyrazów w zdaniach podrzędnych
Unikaj pułapek gramatycznych. Błędy w szyku zdania mogą zmienić sens.
Czasy w języku niemieckim a zdania czasowe
W języku niemieckim czasownik występuje w sześciu różnych czasach. Są to Präsens, Präteritum, Perfekt, Plusquamperfekt, Futur I oraz Futur II. Rodowici Niemcy na co dzień używają głównie czterech czasów. Są to Präsens, Präteritum, Perfekt i Futur I.
Zasada następstwa czasów jest ważna przy spójniku „nachdem”. Czas przeszły Perfekt wymaga doboru czasownika posiłkowego (sein / haben). Imperfekt to czas przeszły używany w opowiadaniach. Plusquamperfekt jest rzadziej używany. Futur I i Futur II opisują czynności zakończone w przyszłości.
Zrozumienie czasów jest kluczowe. Pomaga poprawnie budować zdania okolicznikowe czasu. Czas Präsens można stosować w odniesieniu do przyszłości. Czasu Perfekt używamy, gdy wydarzenia z przeszłości mają wpływ na teraźniejszość.
Przykłady zdań okolicznikowych czasu
Poniżej znajdziesz więcej przykładów zdań z różnymi spójnikami. Ćwiczenie zdań pomaga w nauce.
- Podczas gdy dzieci jadły, matka rozmawiała z przyjaciółką. (Während die Kinder aßen, telefonierte die Mutter mit ihrer Freundin.)
- Zadzwoń do mnie, jak tylko będziesz w domu. (Ruf mich an, sobald du zu Hause bist.)
- Odkąd go zna, jest szczęśliwszy. (Seitdem sie ihn kennt, ist sie glücklicher.)
Während die Kinder aßen, telefonierte die Mutter mir ihrer Freundin. wydaje mi sie ze zamiast mir powinno byc mit
Uwaga: W zdaniu „telefonierte die Mutter mir ihrer Freundin” poprawną formą jest „mit ihrer Freundin”. Spójnik „mit” wymaga celownika (Dativ).
Jak ćwiczyć zdania okolicznikowe czasu?
Regularne ćwiczenie użycia poprawnego szyku zdania jest ważne. Sprawi, że poczujesz się pewniej w komunikacji. Możesz ćwiczyć tworzenie zdań z różnymi spójnikami. Pomoże Ci to lepiej zrozumieć niemiecką składnię.
- Używaj różnych spójników do tworzenia zdań czasowych.
- Ćwiczenie tworzenia zdań z różnym szykiem pomoże Ci lepiej zrozumieć, jak działa niemiecka składnia.
- Regularne ćwiczenie użycia poprawnego szyku zdania w niemieckim sprawi, że będziesz coraz pewniejszy w komunikacji językowej.
Jeśli chcesz poćwiczyć zdania czasowe, znajdziesz ciekawe ćwiczenia online. Ćwiczenia polegają na wyborze prawidłowego spójnika. Można też układać zdania z rozsypanki wyrazowej. Ćwiczenia gramatyczne są dostępne na różnych platformach.
Zajrzyj do power e-booka. Pomógł on już ponad 1000 osobom poczuć się pewnie w języku niemieckim. Z tym e-bookiem nie da się nie zrozumieć gramatyki!
„Z tym e-bookiem nie da się nie zrozumieć gramatyki!”
Ty też możesz w końcu ogarnąć gramatykę – szybciej i przyjemniej, niż Ci się wydaje.
Platformy online często mają limit dzienny na liczbę odpowiedzi w ćwiczeniach. Aby zwiększyć limit, należy się zalogować. Można też zeskanować kod QR, aby przejść do ćwiczenia.
Najczęściej zadawane pytania o zdania okolicznikowe czasu
Jakie pytania odpowiadają zdania okolicznikowe czasu?
Zdania okolicznikowe czasu odpowiadają na pytania: kiedy? (wann?), od kiedy? (seit wann?), do kiedy? (bis wann?), jak długo? (wie lange?).
Jaka jest podstawowa zasada szyku w zdaniu podrzędnym?
W zdaniu podrzędnym orzeczenie zawsze stoi na końcu. Dotyczy to również zdań okolicznikowych czasu.
Czym różni się użycie „als” i „wenn”?
Spójnika „als” używamy tylko dla czynności jednorazowych w przeszłości. Spójnika „wenn” używamy dla czynności powtarzających się, zarówno w przeszłości, jak i w teraźniejszości czy przyszłości.
Czy zdania okolicznikowe czasu mogą stać na początku zdania złożonego?
Tak, zdania okolicznikowe czasu mogą rozpoczynać zdanie złożone. Wtedy czasownik z zdania głównego przesuwa się na drugą pozycję.
Podsumowanie
Zdania okolicznikowe czasu to ważny element gramatyki niemieckiej. Pozwalają precyzyjnie określać relacje czasowe. Kluczem jest zrozumienie spójników i ich zastosowania. Należy też pamiętać o szyku zdania podrzędnego. Ćwiczenie budowy zdań z różnymi spójnikami pomaga opanować ten temat. Poprawne użycie zdań czasowych znacznie wzbogaca Twoje wypowiedzi po niemiecku.
Zrozumienie struktury zdań podrzędnych jest kluczowe. Jest to ważne dla skutecznej komunikacji w języku niemieckim. Praktyka i unikanie typowych błędów są bardzo ważne.
Jeden język ustawia Cię w korytarzu życia. Dwa języki otwierają każde drzwi po drodze. – Frank Smith
Nauka niemieckiego online jest popularna. Dostępnych jest wiele materiałów. Możesz korzystać z ćwiczeń online i teorii gramatyki. Dostępne są też materiały do słownictwa na różnych poziomach. Możesz szlifować swój niemiecki korzystając z wielu zasobów.
Zobacz także:
- Zdania okolicznikowe czasu w języku niemieckim – przewodnik
- Spójniki i budowa zdania w języku niemieckim – Twój przewodnik
- Zastosowanie i znaczenie zdania podrzędnie złożonego wprowadzonego spójnikiem „dass”
- Czas zaprzeszły Plusquamperfekt w języku niemieckim
- Spójniki w języku niemieckim – Twój przewodnik po Konjunktionen