Zdania okolicznikowe celu w języku niemieckim: damit czy um…zu?

Chcesz wyrazić cel czynności po niemiecku? Poznaj zdania okolicznikowe celu. Naucz się używać 'damit’ i 'um…zu’. Wyjaśniamy zasady i pokazujemy przykłady.

Czym są zdania okolicznikowe celu?

Zdania okolicznikowe celu to ważne struktury. Określają one zamiar lub cel danej czynności. W języku niemieckim nazywamy je Finalsätze. Te zdania odpowiadają na pytania: po co? w jakim celu?

Pytania pomocnicze to „wozu?” lub „zu welchem Zweck?”. Zdania celowe są zdaniami podrzędnie złożonymi. W języku niemieckim istnieje wiele rodzajów zdań podrzędnych. Zdania celowe to jeden z nich.

Jak tworzyć zdania z damit?

Spójnik „damit” służy do wyrażania celu. Używamy go, gdy podmiot w zdaniu głównym jest inny niż w zdaniu podrzędnym. „Damit” wprowadza zdanie podrzędne. Orzeczenie w takim zdaniu stoi zawsze na końcu.

Oto kilka przykładów zdań z „damit”:

• Ich rufe Eva an, damit ich ihr alles Gute zum Geburtstag wünsche. (Dzwonię do Evy, żebym złożył jej życzenia urodzinowe.)
• Er schreibt alles auf, damit er nichts vergisst. (On wszystko zapisuje, żeby niczego nie zapomniał.)
• Wir fahren nach Krakau, damit wir unsere Familie wieder sehen können. (Jedziemy do Krakowa, żebyśmy mogli znowu zobaczyć naszą rodzinę.)
• Der Junge geht in den Blumenladen, damit er Blumen für seine Mutter kauft. (Chłopiec idzie do kwiaciarni, żeby kupił kwiaty dla swojej mamy.)
• Karl lernt viel, damit er die Prüfung besteht. (Karol uczy się dużo, żeby zdał egzamin.)
• Ihre Eltern bezahlen viel, damit sie im Ausland studiert. (Jej rodzice płacą dużo, żeby studiowała za granicą.)
• Sie hilft ihrem Bruder, damit er gute Arbeit bekommt. (Ona pomaga swojemu bratu, żeby dostał dobrą pracę.)

Pamiętaj o szyku zdania podrzędnego. Czasownik odmieniony idzie na sam koniec.

Jak tworzyć zdania z um…zu?

Konstrukcja „um…zu” to inny sposób wyrażania celu. Używamy jej, gdy podmiot w zdaniu głównym i podrzędnym jest taki sam. „Um…zu” tworzy równoważnik zdania. Czasownik w bezokoliczniku z partykułą „zu” stoi na końcu.

Oto kilka przykładów zdań z „um…zu”:

• Ich fahre in den Urlaub, um mich zu erholen. (Jadę na urlop, żeby odpocząć.)
• Er arbeitet, um Geld zu verdienen. (On pracuje, żeby zarobić pieniądze.)
• Das Kind lernt fleißig, um eine gute Note zu bekommen. (Dziecko uczy się pilnie, żeby dostać dobrą ocenę.)
• Marta geht zur Oma, um ihr beim Kochen zu helfen. (Marta idzie do babci, żeby pomóc jej przy gotowaniu.)
• Wir treiben Sport, um fit zu bleiben. (Uprawiamy sport, żeby być w dobrej kondycji.)
• Sie lernt jeden Tag, um die Prüfung zu bestehen. (Ona uczy się codziennie, żeby zdać egzamin.)

Zwróć uwagę na miejsce „zu”. Stawiamy je przed bezokolicznikiem czasownika.

damit czy um…zu? Kluczowe różnice

Wybór między „damit” a „um…zu” zależy od podmiotu. Jeśli podmiot jest ten sam, użyj „um…zu”. Jeśli podmioty są różne, użyj „damit”. To podstawowa zasada.

Przykład, gdy podmiot jest ten sam:

• Ich lerne Deutsch, um in Deutschland zu arbeiten. (Ja się uczę, ja pracuję – ten sam podmiot „ich”)
• Ich lerne Deutsch, damit ich in Deutschland arbeiten kann. (Możliwe, ale „um…zu” jest naturalniejsze przy tym samym podmiocie i braku modala)

Przykład, gdy podmioty są różne:

• Seine Eltern arbeiten viel, damit er im Ausland studieren kann. (Rodzice pracują, on studiuje – różne podmioty)
• Der Vater bringt seinem Sohn Bücher, damit er sie liest. (Ojciec przynosi, syn czyta – różne podmioty)

Co z czasownikami modalnymi? Z czasownikami „können”, „dürfen”, „müssen” używamy zazwyczaj „damit”. Możliwa jest też konstrukcja z „um…zu”, ale jest bardziej złożona. Na przykład:

• Ich räume meine Wohnung auf, um meine Gäste empfangen zu können. (Sprzątam mieszkanie, aby móc przyjąć gości.)
• Der Lehrer gibt mir Nachhilfeunterricht, damit ich studieren kann. (Nauczyciel daje mi korepetycje, abym mogła studiować.)

W zdaniach okolicznikowych celu nie używamy czasowników „mögen”, „sollen”, „wollen”.

Podsumujmy różnice:

Konstrukcja	Podmiot	Struktura
damit	Różny w zdaniu głównym i podrzędnym	…, damit + podmiot + … + orzeczenie (odmienione)
um…zu	Ten sam w zdaniu głównym i podrzędnym	…, um + … + zu + bezokolicznik

Szyk wyrazów w zdaniach celowych

Zdania okolicznikowe celu są zdaniami podrzędnymi. W zdaniach podrzędnych szyk wyrazów jest specyficzny. Czasownik odmieniony stoi na końcu zdania z „damit”. Wszystkie inne elementy zdania pojawiają się wcześniej.

Przykład: „Wir spielen Fußball, damit wir fit bleiben.” Orzeczenie „bleiben” jest na końcu. W konstrukcji „um…zu” czasownik w bezokoliczniku z „zu” również stoi na końcu. Przykład: „Wir treiben Sport, um fit zu bleiben.” Bezokolicznik „bleiben” z „zu” jest na końcu.

Ćwiczenia i praktyka

Praktyka czyni mistrza. Ćwiczenie zdań celowych jest kluczowe. Możesz korzystać z ćwiczeń online. Dostępne są interaktywne zadania. Pomagają one utrwalić zasady użycia „damit” i „um…zu”.

Uczniowie na poziomie intermediate często ćwiczą te struktury. Ćwiczenie nr #729 to przykład takiego zadania. Wiele stron internetowych oferuje darmowe ćwiczenia. Zamieszczono przykłady zdań do poćwiczenia. Dostępne są też linki do ćwiczeń online. Ćwicz regularnie, aby nabrać płynności.

• Szukaj interaktywnych ćwiczeń online.
• Powtarzaj przykładowe zdania na głos.
• Staraj się tworzyć własne zdania z „damit” i „um…zu”.
• Sprawdzaj swoje odpowiedzi.

Najczęściej zadawane pytania

Podsumowanie

Zdania okolicznikowe celu są niezbędne w niemieckim. Pozwalają wyrazić zamiar działania. Używasz spójnika „damit” dla różnych podmiotów. Stosujesz konstrukcję „um…zu” dla tego samego podmiotu. Pamiętaj o prawidłowym szyku wyrazów. Regularne ćwiczenia pomogą opanować tę gramatykę.

Zobacz także:

• Zdania okolicznikowe czasu w języku niemieckim – przewodnik
• Zdania poboczne w języku niemieckim – kausalsätze
• Spójniki weil i denn w języku niemieckim – zasady i przykłady
• Zdania okolicznikowe czasu w języku niemieckim – kompletny przewodnik
• Szyk zdania w języku niemieckim – klucz do płynnej komunikacji